Θεσσαλονίκη: Ιστορίες της Διεθνούς 'Εκθεσης(ΔΕΘ). 'Ενα λεύκωμα διηγείται...
«Δεν θα
ξεχάσω ένα πρωινό Σεπτεμβρίου, παιδί ακόμη, που σηκώθηκα από το κρεβάτι και
είδα στο σπίτι των γονιών μου να κοιμούνται ...δύο ξένοι. Ήταν ένα ζευγάρι από
την Αθήνα, που είχε έρθει στη Θεσσαλονίκη για την Έκθεση, παρότι δεν είχαν πού
να μείνουν. Ξενυχτούσαν στο ζαχαροπλαστείο του πατέρα μου στο Βαρδάρι και
εκείνος τους πρότεινε να τούς φιλοξενήσει. Τον Σεπτέμβριο, η Θεσσαλονίκη ήταν
μια πόλη στην οποία δεν έβρισκες πού να κοιμηθείς!».
Διηγούμενος την ιστορία αυτήν, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO ΑΕ, Τάσος Τζήκας, κατέθεσε σήμερα την προσωπική του μαρτυρία για τον επί δεκαετίες ρόλο της Γενικής Έκθεσης του Σεπτεμβρίου στα δρώμενα της πόλης, που για λίγες ημέρες κάθε χρόνο κατακλυζόταν από ανθρώπους προερχόμενους από κάθε γωνία της Ελλάδας -αλλά και του πλανήτη- για έναν μόνο λόγο: τη ΔΕΘ.
Μια ΔΕΘ, που ξεκινώντας το 1926, φιλοξένησε στην πορεία των δεκαετιών από ...σεληνιακά πετρώματα που έφερε το Αpollo 11 και κοσμοναύτες (γύρω στο ΄70), μέχρι πρωτοποριακά επιτεύγματα της επιστήμης -όπως ένα "μαγικό" σπίτι, που ανοιγόκλεινε πόρτες και παράθυρα με φωνητικές εντολές, σε μια εποχή που τα "έξυπνα" σπίτια ήταν πιο κοντά στην επιστημονική φαντασία, παρά στην πραγματικότητα.
Υπαίθρια εγκαίνια λόγω φόβου σεισμού
Για τον καθένα, η ΔΕΘ σημαίνει κάτι διαφορετικό και η ιστορία της είναι συνυφασμένη με της Θεσσαλονίκης. Το 1978, για παράδειγμα, χρονιά του μεγάλου σεισμού στην πόλη, τα εγκαίνιά της πραγματοποιήθηκαν έξω από το "Παλέ Ντε Σπορ" και όχι μέσα σε αυτό όπως συνηθιζόταν, εξαιτίας του φόβου για νέο χτύπημα του Εγκέλαδου.
Γνωστές και άγνωστες ιστορίες της ΔΕΘ, 19 τον αριθμό, καταγράφει στο νέο βιβλίο του, ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ, Κυριάκος Ποζρικίδης, μέσα από 171 σελίδες και δεκάδες φωτογραφίες.
«Η μνήμη είναι αυτό πάνω στο οποίο πατάμε και αυτό που μας εμπνέει [...] Το βιβλίο αυτό βάζει το πλαίσιο για τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζονται στη ΔΕΘ, γιατί χωρίς τη μνήμη και την αυτογνωσία δεν μπορείς να σχεδιάσεις το μέλλον. Νομίζω ότι ο Κυριάκος έχει κατοχυρώσει τη θέση του ως ιστορικός τής έκθεσης», σημείωσε ο κ. Τζήκας.
«Τρία σουτ, δραχμές πέντε»
Από την πλευρά του, ο καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Αναστασιάδης, αναφέρθηκε στις επιμέρους ενότητες του βιβλίου (πχ, ΔΕΘ και πολιτικοί από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέχρι τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ή η ΔΕΘ στη λογοτεχνία, με κείμενα του Βαφόπουλου, του Μπακόλα, του Σκαμπαρδώνη κτλ).
Ο ίδιος αναφέρθηκε και σε "άγνωστα" στους περισσότερους γεγονότα, που έχουν συνδεθεί με τη ΔΕΘ, όπως αυτό του Σεπτεμβρίου του 1929, όταν στους χώρους της έκθεσης γινόταν «χαμός», γιατί ήταν το μόνο σημείο όπου μπορούσε κάποιος να πιει μπίρα ή καφέ. Λόγω δημοτικών εκλογών όλα τα κέντρα διασκέδασης ήταν κλειστά με νόμο!
Η έκθεση, πρόσθεσε ο κ. Αναστασιάδης, ήταν ανέκαθεν κάτι πολύ περισσότερο από περίπτερα και εκθέματα. Ήταν η ουρά για ένα παγωτό χωνάκι και ένα ντόνατ στο αμερικανικό περίπτερο, η εκδήλωση ...«τρία σουτ, δραχμές πέντε» που έδωσε σε όσους κατέβαλαν το αντίτιμο τη δυνατότητα να προσπαθήσουν να βάλουν γκολ σε γνωστούς τερματοφύλακες του ΠΑΟΚ ή του Άρη και ...ουκ έσται τέλος στη λίστα.
Όταν ένας υπουργός ήταν φύλακας στη ΔΕΘ το 1979
Καθένας έχει να διηγηθεί μια δική του ιστορία για τη ΔΕΘ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του υπουργού Μακεδονίας- Θράκης, Θεόδωρου Καράογλου, ο οποίος εξομολογήθηκε από το βήμα της εκδήλωσης ένα "αδίκημα", που όπως είπε ...έχει παραγραφεί πριν δεκαετίες.
Το 1979, όταν η Ρωσία εισέβαλε στο Αφγανιστάν, ο ίδιος βρισκόταν στο περίπτερο της ΕΣΣΔ με την ιδιότητα του φύλακα. Το πρωί, ο χώρος γύρω από το περίπτερο ήταν γεμάτος αυτοκόλλητα που έγραφαν «Έξω οι Ρώσοι απ΄ το Αφγανιστάν» και όλοι αναρωτιόνταν ποιος τα κόλλησε. «Πού να ήξεραν ότι τα κολλούσαν οι φύλακες!» είπε ο κ. Καράογλου.
Ο υπουργός επισήμανε ακόμη ότι το 2013 τα αποτελέσματα της ΔΕΘ ξεπέρασαν τις αρχικές προσδοκίες και τους στόχους της διοίκησης της εταιρείας και πρόσθεσε ότι, τώρα, το μεγάλο στοίχημα είναι η ΔΕΘ να λειτουργήσει και πάλι ως φορέας ανάπτυξης, με ακόμη πιο εξωστρεφή χαρακτήρα.
«Μέσ΄ την καπνίλα της μεγάλης πυρκαγιάς»
Ο συγγραφέας και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ, Κυριάκος Ποζρικίδης, σκιαγράφησε τα γεγονότα που προηγήθηκαν της εποχής, κατά την οποία η 1η ΔΕΘ μπήκε στην αφετηρία: το 1912 είχε απελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη, το 1917 ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά και το ΄22 ήρθαν οι πρόσφυγες.
«Μέσα στην καπνίλα από τη φωτιά και τους πρόσφυγες που δεν είχαν πού να μείνουν, ο Νικόλαος Γερμανός αποφασίζει τη διοργάνωση της έκθεσης, παρά την αντίθετη των Αθηνών και τις καθυστερήσεις». Και τελικά, στις 3/10/1926 η 1η ΔΕΘ γίνεται πράξη.
Η πρώτη παρουσία της ΕΣΣΔ και το προπαγανδιστικό υλικό των ΗΠΑ για το Σχέδιο Μάρσαλ
Οι πρώτες κρατικές συμμετοχές ήταν της Βουλγαρίας και της ΕΣΣΔ. Η δεύτερη «έβαλε τα δυνατά της», φέρνοντας ακόμη και το ουκρανικό τραστ με ζώντα ζώα. Είναι η εποχή που οι φίλοι της μπίρας μπορούν να απολαύσουν ένα παγωμένο ποτήρι «ΦΙΞ» στην τιμή της μίας δραχμής...
Οι ΗΠΑ είχαν την πρώτη τους παρουσία στη ΔΕΘ το 1951 και ο λόγος δεν ήταν μόνο η προβολή των προϊόντων τους. Όπως εξηγεί ο κ. Ποζρικίδης, μεταξύ άλλων διανεμήθηκε στους επισκέπτες προπαγανδιστικό υλικό υπέρ του σχεδίου Μάρσαλ.
Το 1938, ανάμεσα στις σημαίες που κυματίζουν στις πύλες της ΔΕΘ είναι κι αυτή με τη σβάστικα. Το 1940 κι ενώ η ΔΕΘ έχει μετακομίσει από το Πεδίον του Άρεως όπου γινόταν μέχρι τότε, στον σημερινό της χώρο, η χιτλερική Γερμανία συμμετέχει επίσημα στην έκθεση. Ο πόλεμος τελικά ξεσπά και πολλοί από τους εκθέτες δεν προλαβαίνουν καν να πάρουν τα πράγματά τους από τους χώρους της ΔΕΘ. Τα εκθέματα λεηλατούνται... Η Έκθεση θα μείνει κλειστή για 10 ολόκληρα χρόνια…
Ένα αμφίβιο όχημα το 1964 και μια διαστημική «μάχη»
Το 1964 παρουσιάζεται το αμφίβιο όχημα «Αμφικάρ» και στην πόλη κυκλοφορούν φήμες που θέλουν γνωστό Θεσσαλονικέα να το δοκιμάζει στο Καραμπουρνάκι και να ...βουλιάζει.
Το 1965, ΗΠΑ και Ρωσία διαγκωνίζονται ατύπως για τον τίτλο της διαστημικής δύναμης, στέλνοντας στη Θεσσαλονίκη το βαρύ πυροβολικό τους: οι μεν ΗΠΑ τους αστροναύτες Κούπερ και Κόνραντ, οι δε Ρώσοι τους συναδέλφους τους, Λεόνοφ και Μπελάγιεφ.
Και φυσικά, «ατελείωτη» είναι η λίστα των ονομάτων αθλητών, ηθοποιών, επιχειρηματιών και πολιτικών, που πέρασαν από τους χώρους της ΔΕΘ, στο πλαίσιο τόσο της έκθεσης, όσο και των Φεστιβάλ Κινηματογράφου (στην πρώτη κριτική επιτροπή μάλιστα, το 1960, κριτής ήταν ο Στρατής Μυριβήλης) και Τραγουδιού (όπου έχει εμφανιστεί ακόμη και η πληθωρική Νίνα Σιμόν).
Στείλτε τη δική σας ιστορία για τη ΔΕΘ
Όπως είπε ο κ. Ποζρικίδης, στόχος είναι το επόμενο βιβλίο για τη ΔΕΘ να μην υπογράφεται από τον ίδιο, αλλά από τους ίδιους τους κατοίκους της πόλης και τους επισκέπτες τής ΔΕΘ. Στο πλαίσιο αυτό, κάλεσε κάθε ενδιαφερόμενο να καταθέσει τη δική του ιστορία για τη ΔΕΘ, ώστε αυτές να συγκεντρωθούν σε έναν τόμο. Χαιρετισμό στην εκδήλωση απεύθυνε -μεταξύ άλλων- ο υπουργός αναπληρωτής Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Σταύρος Καλαφάτης.
Διηγούμενος την ιστορία αυτήν, ο πρόεδρος της ΔΕΘ-HELEXPO ΑΕ, Τάσος Τζήκας, κατέθεσε σήμερα την προσωπική του μαρτυρία για τον επί δεκαετίες ρόλο της Γενικής Έκθεσης του Σεπτεμβρίου στα δρώμενα της πόλης, που για λίγες ημέρες κάθε χρόνο κατακλυζόταν από ανθρώπους προερχόμενους από κάθε γωνία της Ελλάδας -αλλά και του πλανήτη- για έναν μόνο λόγο: τη ΔΕΘ.
Μια ΔΕΘ, που ξεκινώντας το 1926, φιλοξένησε στην πορεία των δεκαετιών από ...σεληνιακά πετρώματα που έφερε το Αpollo 11 και κοσμοναύτες (γύρω στο ΄70), μέχρι πρωτοποριακά επιτεύγματα της επιστήμης -όπως ένα "μαγικό" σπίτι, που ανοιγόκλεινε πόρτες και παράθυρα με φωνητικές εντολές, σε μια εποχή που τα "έξυπνα" σπίτια ήταν πιο κοντά στην επιστημονική φαντασία, παρά στην πραγματικότητα.
Υπαίθρια εγκαίνια λόγω φόβου σεισμού
Για τον καθένα, η ΔΕΘ σημαίνει κάτι διαφορετικό και η ιστορία της είναι συνυφασμένη με της Θεσσαλονίκης. Το 1978, για παράδειγμα, χρονιά του μεγάλου σεισμού στην πόλη, τα εγκαίνιά της πραγματοποιήθηκαν έξω από το "Παλέ Ντε Σπορ" και όχι μέσα σε αυτό όπως συνηθιζόταν, εξαιτίας του φόβου για νέο χτύπημα του Εγκέλαδου.
Γνωστές και άγνωστες ιστορίες της ΔΕΘ, 19 τον αριθμό, καταγράφει στο νέο βιβλίο του, ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ, Κυριάκος Ποζρικίδης, μέσα από 171 σελίδες και δεκάδες φωτογραφίες.
«Η μνήμη είναι αυτό πάνω στο οποίο πατάμε και αυτό που μας εμπνέει [...] Το βιβλίο αυτό βάζει το πλαίσιο για τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζονται στη ΔΕΘ, γιατί χωρίς τη μνήμη και την αυτογνωσία δεν μπορείς να σχεδιάσεις το μέλλον. Νομίζω ότι ο Κυριάκος έχει κατοχυρώσει τη θέση του ως ιστορικός τής έκθεσης», σημείωσε ο κ. Τζήκας.
«Τρία σουτ, δραχμές πέντε»
Από την πλευρά του, ο καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Αναστασιάδης, αναφέρθηκε στις επιμέρους ενότητες του βιβλίου (πχ, ΔΕΘ και πολιτικοί από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μέχρι τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ή η ΔΕΘ στη λογοτεχνία, με κείμενα του Βαφόπουλου, του Μπακόλα, του Σκαμπαρδώνη κτλ).
Ο ίδιος αναφέρθηκε και σε "άγνωστα" στους περισσότερους γεγονότα, που έχουν συνδεθεί με τη ΔΕΘ, όπως αυτό του Σεπτεμβρίου του 1929, όταν στους χώρους της έκθεσης γινόταν «χαμός», γιατί ήταν το μόνο σημείο όπου μπορούσε κάποιος να πιει μπίρα ή καφέ. Λόγω δημοτικών εκλογών όλα τα κέντρα διασκέδασης ήταν κλειστά με νόμο!
Η έκθεση, πρόσθεσε ο κ. Αναστασιάδης, ήταν ανέκαθεν κάτι πολύ περισσότερο από περίπτερα και εκθέματα. Ήταν η ουρά για ένα παγωτό χωνάκι και ένα ντόνατ στο αμερικανικό περίπτερο, η εκδήλωση ...«τρία σουτ, δραχμές πέντε» που έδωσε σε όσους κατέβαλαν το αντίτιμο τη δυνατότητα να προσπαθήσουν να βάλουν γκολ σε γνωστούς τερματοφύλακες του ΠΑΟΚ ή του Άρη και ...ουκ έσται τέλος στη λίστα.
Όταν ένας υπουργός ήταν φύλακας στη ΔΕΘ το 1979
Καθένας έχει να διηγηθεί μια δική του ιστορία για τη ΔΕΘ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του υπουργού Μακεδονίας- Θράκης, Θεόδωρου Καράογλου, ο οποίος εξομολογήθηκε από το βήμα της εκδήλωσης ένα "αδίκημα", που όπως είπε ...έχει παραγραφεί πριν δεκαετίες.
Το 1979, όταν η Ρωσία εισέβαλε στο Αφγανιστάν, ο ίδιος βρισκόταν στο περίπτερο της ΕΣΣΔ με την ιδιότητα του φύλακα. Το πρωί, ο χώρος γύρω από το περίπτερο ήταν γεμάτος αυτοκόλλητα που έγραφαν «Έξω οι Ρώσοι απ΄ το Αφγανιστάν» και όλοι αναρωτιόνταν ποιος τα κόλλησε. «Πού να ήξεραν ότι τα κολλούσαν οι φύλακες!» είπε ο κ. Καράογλου.
Ο υπουργός επισήμανε ακόμη ότι το 2013 τα αποτελέσματα της ΔΕΘ ξεπέρασαν τις αρχικές προσδοκίες και τους στόχους της διοίκησης της εταιρείας και πρόσθεσε ότι, τώρα, το μεγάλο στοίχημα είναι η ΔΕΘ να λειτουργήσει και πάλι ως φορέας ανάπτυξης, με ακόμη πιο εξωστρεφή χαρακτήρα.
«Μέσ΄ την καπνίλα της μεγάλης πυρκαγιάς»
Ο συγγραφέας και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ, Κυριάκος Ποζρικίδης, σκιαγράφησε τα γεγονότα που προηγήθηκαν της εποχής, κατά την οποία η 1η ΔΕΘ μπήκε στην αφετηρία: το 1912 είχε απελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη, το 1917 ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά και το ΄22 ήρθαν οι πρόσφυγες.
«Μέσα στην καπνίλα από τη φωτιά και τους πρόσφυγες που δεν είχαν πού να μείνουν, ο Νικόλαος Γερμανός αποφασίζει τη διοργάνωση της έκθεσης, παρά την αντίθετη των Αθηνών και τις καθυστερήσεις». Και τελικά, στις 3/10/1926 η 1η ΔΕΘ γίνεται πράξη.
Η πρώτη παρουσία της ΕΣΣΔ και το προπαγανδιστικό υλικό των ΗΠΑ για το Σχέδιο Μάρσαλ
Οι πρώτες κρατικές συμμετοχές ήταν της Βουλγαρίας και της ΕΣΣΔ. Η δεύτερη «έβαλε τα δυνατά της», φέρνοντας ακόμη και το ουκρανικό τραστ με ζώντα ζώα. Είναι η εποχή που οι φίλοι της μπίρας μπορούν να απολαύσουν ένα παγωμένο ποτήρι «ΦΙΞ» στην τιμή της μίας δραχμής...
Οι ΗΠΑ είχαν την πρώτη τους παρουσία στη ΔΕΘ το 1951 και ο λόγος δεν ήταν μόνο η προβολή των προϊόντων τους. Όπως εξηγεί ο κ. Ποζρικίδης, μεταξύ άλλων διανεμήθηκε στους επισκέπτες προπαγανδιστικό υλικό υπέρ του σχεδίου Μάρσαλ.
Το 1938, ανάμεσα στις σημαίες που κυματίζουν στις πύλες της ΔΕΘ είναι κι αυτή με τη σβάστικα. Το 1940 κι ενώ η ΔΕΘ έχει μετακομίσει από το Πεδίον του Άρεως όπου γινόταν μέχρι τότε, στον σημερινό της χώρο, η χιτλερική Γερμανία συμμετέχει επίσημα στην έκθεση. Ο πόλεμος τελικά ξεσπά και πολλοί από τους εκθέτες δεν προλαβαίνουν καν να πάρουν τα πράγματά τους από τους χώρους της ΔΕΘ. Τα εκθέματα λεηλατούνται... Η Έκθεση θα μείνει κλειστή για 10 ολόκληρα χρόνια…
Ένα αμφίβιο όχημα το 1964 και μια διαστημική «μάχη»
Το 1964 παρουσιάζεται το αμφίβιο όχημα «Αμφικάρ» και στην πόλη κυκλοφορούν φήμες που θέλουν γνωστό Θεσσαλονικέα να το δοκιμάζει στο Καραμπουρνάκι και να ...βουλιάζει.
Το 1965, ΗΠΑ και Ρωσία διαγκωνίζονται ατύπως για τον τίτλο της διαστημικής δύναμης, στέλνοντας στη Θεσσαλονίκη το βαρύ πυροβολικό τους: οι μεν ΗΠΑ τους αστροναύτες Κούπερ και Κόνραντ, οι δε Ρώσοι τους συναδέλφους τους, Λεόνοφ και Μπελάγιεφ.
Και φυσικά, «ατελείωτη» είναι η λίστα των ονομάτων αθλητών, ηθοποιών, επιχειρηματιών και πολιτικών, που πέρασαν από τους χώρους της ΔΕΘ, στο πλαίσιο τόσο της έκθεσης, όσο και των Φεστιβάλ Κινηματογράφου (στην πρώτη κριτική επιτροπή μάλιστα, το 1960, κριτής ήταν ο Στρατής Μυριβήλης) και Τραγουδιού (όπου έχει εμφανιστεί ακόμη και η πληθωρική Νίνα Σιμόν).
Στείλτε τη δική σας ιστορία για τη ΔΕΘ
Όπως είπε ο κ. Ποζρικίδης, στόχος είναι το επόμενο βιβλίο για τη ΔΕΘ να μην υπογράφεται από τον ίδιο, αλλά από τους ίδιους τους κατοίκους της πόλης και τους επισκέπτες τής ΔΕΘ. Στο πλαίσιο αυτό, κάλεσε κάθε ενδιαφερόμενο να καταθέσει τη δική του ιστορία για τη ΔΕΘ, ώστε αυτές να συγκεντρωθούν σε έναν τόμο. Χαιρετισμό στην εκδήλωση απεύθυνε -μεταξύ άλλων- ο υπουργός αναπληρωτής Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Σταύρος Καλαφάτης.
