Μικροί «Φιλισταίοι» της πόλης μας της Δέσποινας Αντωνιάδου
Σύμφωνα με μια ιδιαίτερη έκφραση της
γερμανικής γλώσσας, ο άνθρωπος, του οποίου η εμβέλεια μυαλού και σκέψης είναι
σαφώς περιορισμένες χαρακτηρίζεται ως Φιλισταίος, σε αντίθεση προς τον άνθρωπο
της σχόλης. Ο Φιλισταίος είναι και παραμένει ο άμουσος ανήρ. Αν θα μπορούσαμε
να το δούμε από άλλη σκοπιά, εύλογα θα τους ορίζαμε ως ανθρώπους που είναι
συνεχώς και με τον πιο σοβαρό τρόπο απασχολημένοι με μια πραγματικότητα που δεν
είναι πραγματικότητα. Βέβαια ένας τέτοιος ορισμός υπερβαίνει τα εμπειρικά όρια.
Αντίθετα αν λάβουμε υπόψη μας τον πρώτο ορισμό μπορούμε να διακρίνουμε τις
ιδιότητες εκείνες που διακρίνουν το Φιλισταίο.
Ο Φιλισταίος, λοιπόν, είναι ένας άνθρωπος
χωρίς πνευματικές ανάγκες. Από αυτό συνεπάγεται ότι μένει χωρίς πνευματικές
απολαύσεις και δεν υπάρχει καμιά ανάγκη για γνώση που θα δώσει ζωή στην ύπαρξη
του. Επιπλέον οι πραγματικές απολαύσεις είναι μόνο οι αισθησιακές, με αυτές
κρατιέται αμόλυντος. Έτσι «στρείδια» και
«σαμπάνια» συνθέτουν το αποκορύφωμα της ύπαρξης του και σκοπός της ζωής του
φυσικά γίνεται η καλοπέραση. Όλα αυτά δεν αρκούν για την αντιμετώπιση της
πλήξης του. Γι αυτό και τον Φιλισταίο τον χαρακτηρίζει επίσης και μια θαμπή, ξερή
σοβαρότητα που πλησιάζει αυτή των ζώων. Τίποτα δεν τον χαροποιεί, τίποτα δεν
τον ερεθίζει γιατί οι αισθησιακές απολαύσεις γρήγορα εξαντλούνται. Η συντροφιά
του που αποτελείται επίσης από τέτοιους Φιλισταίους, σε λίγο γίνεται ανιαρή. Το
πολύ πολύ του μένουν ακόμα οι απολαύσεις της ματαιοδοξίας, οι οποίες όσον αφορά
πλούτο, αξιώματα, επιρροή, εξουσία συνίστανται στο να υπερέχει των άλλων, από
τους οποίους για το λόγο αυτό και τιμάται. Δεν πρέπει όμως να υπερεκτιμάται η
αξία όλων αυτών καθώς είναι συμβατική, αφού κατ' ουσία αποτελεί μια πλασματική
εξαιρετική εκτίμηση και το όλον μιας κωμωδίας για το μεγάλο πλήθος Τα παράσημα
είναι απλά συναλλαγματικές με αποδέκτη την κοινή γνώμη και η αξία τους
βασίζεται στην αξιοπιστία του εκδότη τους.
Από αυτό συνάγεται πως ένας Φιλισταίος
έχει μόνο φυσικές και όχι πνευματικές ανάγκες. Άρα κάθε φορά που θα συναντά
πνευματικές προκλήσεις αυτές θα του δημιουργούν αποστροφή, ίσως και μίσος,
καθώς θα νιώθει το ενοχλητικό συναίσθημα μειονεκτικότητας και συγχρόνως έναν
κρυφό και θολό φθόνο που όσο και αν προσπαθεί επιμελώς να τον κρύψει αυτός θα
αυξάνεται σε μια βουβή οργή. Επομένως ποτέ δεν θα διανοηθεί να μετρήσει την
αξία του στον πνευματικό στίβο, παρά στον στίβο των αξιωμάτων, του πλούτου, της
εξουσίας και της επιρροής. Αξίες που στα δικά του μάτια φαντάζουν πραγματικά
προτερήματα και αισθάνεται πως πρέπει να διακριθεί. Τελικά όπως είπε και ο
Γκαίτε δια στόματος Φάουστ «Είσαι τελικά- αυτό που είσαι / Κι ας φοράς περούκες
με χιλιάδες μπούκλες, / κι ας φτάνουν οι μπότες σου ψηλά ως τον καβάλο / είσαι
πάντα αυτό που είσαι».
