Μετά το μεγάλο πλήγμα του 1917 που το λεγόμενο σήμερα ιστορικό κέντρο έγινε σε 32 ώρες στάχτη, οι αρχές της εποχής κινήθηκαν δραστήρια. Αντί όμως ο εμπνευσμένος ανασχεδιασμός να γίνει σύμφωνα με τα σχέδια της Διεθνούς Επιτροπής που είχε επόπτη τον Γάλλο αρχιτέκτονα Εμπράρ, δόθηκαν κι εδώ, όπως κι αλλού στην Ελλάδα, λύσεις μάλλον ευκαιριακές. Έτσι η πόλη γιγαντώθηκε αρρωστημένα σε ύψος και σε πλάτος και σήμερα βυζαντινές η μεταβυζαντινές εκκλησίες, οθωμανικά και προγονικά μνημεία θάβονται βαθιά μέσα σε πηγάδια πολυκατοικιών.

Ενδιαφέρουσα και γοητευτική κάθε βόλτα σ αυτή την πόλη. Το έμβλημα της, ο Λευκός Πύργος, ξεκίνησε την ιστορία του ως «Πύργος του Αίματος». Στην αρχή ήταν φυλακή για βαρυποινίτες και βρισκόταν μέσα στη θάλασσα. Ώσπου το ασβέστωμα του από ένα μελλοθάνατο το N.Guelid έγινε αιτία να μετονομασθεί Λευκός Πύργος. Σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο Βυζαντινής Ιστορίας και Τέχνης.


Το Φθινόπωρο είναι μια ατέλειωτη γιορτή για τη Θεσσαλονίκη. 

Ο πολιούχος Άγιος Δημήτριος έχει την τιμητική του, η παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου είναι θεσμός, τα «Δημήτρια» γίνονται κάθε χρόνο και καλύτερα, το Μέγαρο Μουσικής κάνει καλλιτεχνικές "κόντρες" με την Αθήνα. Η επόμενη στάση μας είναι στον Άγιο Δημήτριο. Σύμφωνα με την παράδοση στην αριστερή πλευρά του μεσαίου κλίτους του ναού τοποθετήθηκε αρχικά το λείψανο του Αγίου "υπό την γην", ενώ στο πάνω μέρος κατασκευάσθηκε ένα εξαγωνικό μικρό κτίσμα, το "Κιβώριο", από ασήμι και χρυσάφι. Από τον τάφο του Αγίου Δημητρίου και ειδικά από τη λάρνακα -όπου είχε τοποθετηθεί το λείψανό του στο "Κιβώριο"-, "ανέβρυεν" το θαυματουργό "μύρο", για το οποίο υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες. Η λειψανοθήκη μέσα στην οποία φυλάγονται τα οστά του Αγ. Δημητρίου μεταφέρθηκαν από την ιταλική κωμόπολη S.Lorenzo in Campo.


Όταν η Θεσσαλονίκη έπεσε στα οθωμανικά χέρια στα 1430 ήταν μια κατεστραμμένη, άδεια πόλη. Οι προσπάθειες που έγιναν είχαν στόχο να συνεχίσει ως σημαντικό εμπορικό λιμάνι, όπως ήταν για το Βυζάντιο.

Το σωζόμενα μνημεία δίνουν μια πλήρη εικόνα της ιστορικής περιόδου των 500 χρόνων της πόλης που ακολούθησε τη βυζαντινή περίοδο. Το παλιότερο κτίριο που σώζεται από την περίοδο αυτή είναι το Μπέη Χαμάμ, γνωστό ως λουτρά «Παράδεισος». Βρίσκεται στην Εγνατία οδό απέναντι στην Παναγία των Χαλκέων. Το Μπεζεστένι χτίστηκε 25 χρόνια μετά. Ηταν χώρος δοσοληψιών, διαπραγματεύσεων, φύλαξης πολύτιμων αγαθών και εμπορίου.

Στους σκοτεινούς αιώνες μετά το 1453, η ορθόδοξη πίστη υπήρξε το καταφύγιο και η παρηγοριά των Ελλήνων της Θεσσαλονίκης. Η συνοικία του Αγίου Αθανασίου, γύρω από την Καμάρα και το Ιπποδρόμιο αποτελούσαν ένα συγκρότημα ελληνικών συνοικιών που ήταν, όπως αναφέρει και ο καθηγητής Απ. Βακαλόπουλος, ό,τι το Φανάρι για την Κωνσταντινούπολη.


Η Θεσσαλονίκη από τον 19ο αιώνα εκσυγχρονίζεται με νέα κτίρια και δημόσια έργα που δίνουν στην πόλη ευρωπαϊκό χαρακτήρα. Χαράσσονται η παραλιακή οδός και η λεωφόρος Χαμηδιέ, ευθυγραμμίζεται η Εγνατία και διανοίγονται οι οδοί Σαμπρή πασά (Βενιζέλου) και Μιδάτ πασά (Αγ. Δημητρίου).



Φτωχομάνα για κάποιους, αριστοκράτισσα για άλλους

Δεν είναι τυχαίο ότι την ύμνησαν σπουδαίοι όπως ο Γιώργος Ιωάννου, ο Κωστής Μοσκώφ, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και τόσοι άλλοι.

Ατόφιο κομμάτι της ιστορίας της πόλης αποτελούν τα Λαδάδικα κοντά στο λιμάνι. Αρχιτέκτονες με πανελλήνια εμβέλεια, όπως ο Πάτροκλος Καραντινός, συνδέουν το όνομά τους με τη μοντέρνα Θεσσαλονίκη. Το Αρχαιολογικό Μουσείο του 1960 είναι δικό του έργο.