Αμφίπολη: Σε μετόχι μοναστηριού του Αγίου Όρους ανήκει ο λόφος του Καστά;
Σε μετόχι μοναστηριού του Αγίου Όρους, το οποίο παραμένει υπό διεκδίκηση, περιλαμβάνεται ο λόφος Καστά στη Μεσολακκιά Σερρών, όπου ανακαλύφθηκε ο εντυπωσιακός αρχαίος μακεδονικός τάφος, που έχει καταπλήξει όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα λοιπόν με τη ¨Μακεδονία¨, η συγκεκριμένη έκταση είναι καταγεγραμμένη ως μετόχι της Μονής Παντοκράτορος και έγκυρες πληροφορίες αναφέρουν ότι ήδη έχουν αρχίσει οι διερευνητικές εργασίες, για να εκτιμηθεί εάν θα ξεκινήσουν διαδικασίες και για τη νομική διεκδίκησή του.
Οι συζητήσεις για τις διεκδικήσεις των μετοχίων των μοναστηριών της μοναστικής πολιτείας αναθερμάνθηκαν στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της Αγιορείτικης Εστίας με θέμα “Η εξακτίνωση του Αγίου Όρους στον ορθόδοξο κόσμο: τα μετόχια”. Στο συνέδριο ακούστηκαν απόψεις κυρίως αναφορικά με το καθεστώς απαλλοτριώσεων από το σύγχρονο ελληνικό κράτος με σκοπό την εγκατάσταση προσφύγων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ωστόσο από ομιλητές εκφράστηκε η άποψη πως οι απαλλοτριώσεις αυτές δεν έχουν συντελεστεί, με το επιχείρημα ότι τα μοναστήρια δεν αποζημιώθηκαν ποτέ για μεγάλο μέρος των μετοχίων που θεωρήθηκαν απαλλοτριωθέντα. “Ουσιαστικά πρόκειται για δήμευση”, υποστηρίχθηκε.
Τα μετόχια του Αγίου Όρους, τα οποία βρίσκονται σε αυτό το καθεστώς και οι αγιορείτες τονίζουν σε όλους τους τόνους πως είναι ιδιοκτησίες τους, ανέρχονται σε 121 και η έκτασή τους σε 1 εκατομμύριο στρέμματα. Ειδικό ενδιαφέρον μεταξύ αυτών παρουσιάζει το μετόχι Μαρμαρίου ή “Γενίκιοϊ”, που αποτελείται από ένα μεγάλο τρίγωνο, ξεκινώντας από το Στρυμονικό κόλπο, στο οποίο περιλαμβάνονται οι οικισμοί της Αμφίπολης, της Μεσολακκιάς και της Παλαιοκώμης και οι εκτάσεις γύρω από αυτούς. Δεδομένου ότι οι εκπρόσωποι του Αγίου Όρους έχουν καταστήσει σαφές πως οι οποιεσδήποτε διεκδικήσεις τους δεν θα αφορούν κατοικημένες περιοχές, κτήματα που είναι πλέον ιδιοκτησίες, ακόμη και καταπατημένες γι’ αυτούς εκτάσεις, ο λόφος του Καστά στη Μεσολακκιά βρίσκεται μεταξύ των υπό διεκδίκηση εκτάσεων, καθώς τώρα έχει το χαρακτήρα του δημόσιου κτήματος.
Κατά καιρούς το θέμα των διεκδικήσεων μετοχίων που έχουν αποκτήσει με αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και οθωμανικά φιρμάνια τα μοναστήρια του Αγίου Όρους -τίτλοι που αμφισβητούνται από διάφορους φορείς- έχει απασχολήσει τα ελληνικά δικαστήρια με κορυφαίες τις διεκδικήσεις της Μονής Βατοπεδίου και τις “ιερές” ανταλλαγές που ακολούθησαν. Και αν ποινικά το θέμα του Βατοπεδίου θα απασχολήσει τα δικαστήρια, σε επίπεδο διεκδικήσεων βρίσκεται ακόμη σε εκκρεμότητα, καθώς οριστική απόφαση δεν έχει εκδοθεί. Επίσης άλλα δύο μοναστήρια άρχισαν πριν από χρόνια δικαστικό αγώνα για τη διεκδίκηση εκτάσεων μετοχίων, αλλά οι αγωγές τους απορρίφθηκαν για τυπικούς λόγους, με τους νομικούς να επισημαίνουν ότι δεν έχει δημιουργηθεί δικαστικό δεδικασμένο στην ουσία του ζητήματος, που είναι η κτήση των συγκεκριμένων εκτάσεων.
Κοινή άποψη πάντως στην πολιτεία του Άθω είναι ότι λόγω της κατάστασης που επικρατεί με την οικονομική κρίση κανείς δεν σκέφτεται σε αυτή τη φάση να προχωρήσει σε δυναμικές κινήσεις διεκδίκησης των εκτάσεων των μετοχίων μέσω της δικαστικής οδού. Γέροντες του Αγίου Όρους, οι οποίοι γνωρίζουν το ζήτημα, έλεγαν χαρακτηριστικά στη “ΜτΚ” πως “το ζήτημα είναι να εφαρμοστεί ο νόμος και να επιλυθεί. Δηλαδή, εφόσον οι απαλλοτριώσεις δεν συντελέστηκαν, καθώς δεν δόθηκαν αποζημιώσεις για τα μετόχια, είτε να δοθούν τώρα είτε να ανακληθούν οι απαλλοτριώσεις”. Σημείωναν όμως πως λόγω της κρίσης πολλά μοναστήρια αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και γι’ αυτό ζητούν να ρυθμιστεί άμεσα το φλέγον αυτό ζήτημα, λέγοντας πως το κράτος “κλείνει τα μάτια”.
Ανέφεραν επίσης ότι δεν σκέφτονται να χειριστούν το θέμα των μετοχίων με ανταλλαγές, ειδικά μετά όσα συνέβησαν με το Βατοπέδι. Το καθεστώς απαλλοτρίωσης των μετοχίων ανέλυσε στο συνέδριο ο δικηγόρος Αναστάσιος Νικόπουλος, σημειώνοντας πως η απαλλοτρίωση σε μεγάλο μέρος των εκτάσεων των μετοχίων δεν συντελέστηκε ποτέ, αφού τα μοναστήρια δεν αποζημιώθηκαν. Αναφορικά με το καθεστώς κτήσης, το οποίο έχει αμφισβητηθεί από ορισμένους φορείς, υπογράμμισε πως τόσο τα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα όσο και τα οθωμανικά φιρμάνια, όπως και οι κτηματολογικοί κατάλογοι της εποχής, αποδεικνύουν ότι τα μετόχια αποτελούν ιδιοκτησίες των μοναστηριών. Οι κτήσεις αυτές έχουν αναγνωριστεί από δύο μεγάλα κέντρα, το Ινστιτούτο της Ιστορίας του Δικαίου της Φραγκφούρτης και του Γκρόνιγκεν της Ολλανδίας.
Ο ΤΥΜΒΟΣ ΚΑΣΤΑ
Ο τύμβος του Καστά, που από το περασμένο καλοκαίρι προσελκύει το ενδιαφέρον αρχαιολόγων και μη σε όλο τον κόσμο με την ανακάλυψη του αρχαίου μακεδονικού τάφου, αναμένεται στο προσεχές διάστημα να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των αγιορειτών. Έγκυρες πληροφορίες της “ΜτΚ” έλεγαν πως ήδη άρχισαν διερευνητικές εργασίες για το νομικό καθεστώς του συγκεκριμένου μετοχίου, όπου περιλαμβάνεται και ο τάφος και μάλιστα πριν από την έναρξη των ανασκαφών.
Το μετόχι αποκτήθηκε από τη Μονή Παντοκράτορος του Αγίου Όρους με βυζαντινό χρυσόβουλο του Μανουήλ Β’ του Παλαιολόγου το 1392 και έχει συνολική έκταση 25.000 στρεμμάτων. Η αυτοκρατορική δωρεά είχε γίνει, επειδή η περιοχή απελευθερώθηκε από τους Σέρβους, προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Οθωμανών. Από την πλευρά των τελευταίων, όπως ανέφεραν άνθρωποι της μοναστικής πολιτείας, το βακούφι του Γενίκιοϊ δεν άλλαξε ιδιοκτησιακό καθεστώς. Τα βακούφια και επί Οθωμανών ήταν δώρα Θεού, οπότε χαρακτηρίζονταν ιερές εκτάσεις.
Το ίδιο μοναστήρι έχει κινηθεί στο παρελθόν στα δικαστήρια για μία έκταση στη Σιθωνία, όμως η αγωγή εκείνη πάγωσε, επειδή στρεφόταν εναντίον ιδιωτών και οι νομικοί του Αγίου Όρους δεν προχώρησαν στην εκδίκασή της, με συνέπεια να ματαιωθεί.
ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ “Να εφαρμοστεί ο νόμος”
“Εμείς ζητούμε το θέμα των μετοχίων να ρυθμιστεί με την εφαρμογή του νόμου και όχι έτι περαιτέρω”, έλεγαν σε όλους τους τόνους αγιορείτες, οι οποίοι γνωρίζουν την υπόθεση. “Μέχρι τώρα δεν έχουμε προσφύγει ούτε στα ευρωπαϊκά δικαστήρια και οι προσφυγές στα ελληνικά είναι περιορισμένες. Δεν επιθυμούμε, ειδικά αυτήν την περίοδο που ο κόσμος πεινάει, να προχωρήσουμε σε νομικές διεκδικήσεις. Ωστόσο το ζήτημα πρέπει να λυθεί, είτε να συντελεστεί η απαλλοτρίωση και να αποζημιωθούν τα μοναστήρια για τις εκτάσεις είτε να επιστραφούν”, έλεγαν, επισημαίνοντας πως οι περισσότερες φωνές στην Πολιτεία του Άθω είναι αντίθετες σε δικαστικές διεκδικήσεις.
Νομικοί αμφισβητούν επίσης ότι με τις απαλλοτριώσεις υλοποιήθηκε ο σκοπός του κράτους για την εγκατάσταση προσφύγων. Όπως επισήμανε στην εισήγησή του στο συνέδριο της Αγιορείτικης Εστίας ο κ. Νικόπουλος, “η επιμονή των κυβερνήσεων να εκμεταλλευτούν το προσφυγικό πρόβλημα και να φτάσουν σταδιακά και μεθοδευμένα στην απαλλοτρίωση σχεδόν όλων των μετοχίων θέτει το ερώτημα αν αξιοποιήθηκε η τεράστια έκταση αυτών για το σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε. Τα λιγοστά στοιχεία δείχνουν ότι μονάχα ένα σχετικά μικρό μέρος διατέθηκε σε πρόσφυγες και συγκεκριμένα στα συνολικώς 55 μετόχια που απαλλοτριώθηκαν την περίοδο 1924 - 1927, δηλαδή στην αιχμή του προσφυγικού προβλήματος, μόνον στα 20 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, ενώ τα υπόλοιπα είτε διατέθηκαν για γεωργική αποκατάσταση γηγενών είτε απλώς καταπατήθηκαν από τρίτους με την ανοχή μάλιστα των κρατικών αρχών”.
