Τα συγκλονιστικά αυτά στοιχεία περιλαμβάνονται στην πρώτη μεγάλη πανελλαδική έρευνα για τον σχολικό εκφοβισμό που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Παιδείας.

Η πλειονότητα των μαθητών δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων που ρωτήθηκαν ανέφεραν ότι ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για τους μαθητές και να είναι περισσότερο αυστηροί σε περιστατικά βίας (13.923 μαθητές ή ποσοστό 42,05%).

Επίσης δήλωσαν ότι είναι σημαντική η παρουσία ψυχολόγου στο σχολείο, ο οποίος θα διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας (10.058 μαθητές και ποσοστό 30,38%), η τήρηση και η εφαρμογή των κανόνων του σχολείου (9.618 μαθητές και ποσοστό 28,14%), η καλλιέργεια ειρηνικής συνύπαρξης (9.523 μαθητές, και ποσοστό 28,76%) και ο ορισμός ενός υπεύθυνου διαχείρισης των περιστατικών βίας στη σχολική μονάδα (5.935 μαθητές και ποσοστό 17,92%) για την αντιμετώπιση των φαινομένων βίας.

Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στον ρόλο του θύματος, 63,90% απάντησαν «ποτέ», 19,68% «σπάνια», 8,23% «μερικές φορές», ενώ 2,62% και 2,45% των μαθητών απάντησαν «συχνά» και «πολύ συχνά».

Η έρευνα έγινε το χρονικό διάστημα Δεκεμβρίου 2015 - Ιανουαρίου 2016 από την καθηγήτρια του Παντείου πανεπιστημίου κυρία Βάσω Αρτινοπούλου, τον αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θωμά Μπαμπάλη και τον εκπαιδευτικό και διδάκτορα κ. Βασ. Νικολόπουλο.

Το δείγμα της έρευνας ήταν 3.667 μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, εκ των οποίων 1.971 αγόρια (53,7%) και 1.696 κορίτσια (46,3%). Ακόμη 33.112 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εκ των οποίων 17.483 ήταν αγόρια (52,8%) και 15.629 κορίτσια (47,2%).

Η έρευνα παρουσιάστηκε σήμερα, Τρίτη, στο υπουργείο από τη κυρία Αρτινοπούλου. Στην ομιλία του ο υπουργός Παιδείας κ. Νίκος Φίλης δήλωσε ότι «η δύναμη που μπορεί να περιθωριοποιήσει τη σχολική βία είναι το δημοκρατικό σχολείο».

Στη διάρκεια της εκδήλωσης ανακοινώθηκε ότι η έρευνα και οι συνοδευτικές δράσεις όχι μόνο θα συνεχιστούν αλλά θα διευρυνθούν με τη συνεργασία και άλλων φορέων, με τους οποίους υπογράφηκε σήμερα, Τρίτη, μνημόνιο συνεργασίας. Οι φορείς είναι ο ΟΚΑΝΑ, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας Β' Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Π. &. Α. Κυριακού», το Χαμόγελο του Παιδιού, η Εταιρεία Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού «Ελίζα», το Κέντρο Μέριμνας Οικογένειας και Παιδιού και το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας:

* Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στις περιπτώσεις σωματικής βίας, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από τον μαθητή-θύτη να ζητήσει συγγνώμη από τον μαθητή-θύμα και αρκετά συχνά του εξηγούν γιατί δεν θα έπρεπε να χτυπήσει ή να σπρώξει. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός.

Στην περίπτωση λεκτικής βίας, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από τον μαθητή-θύτη να ζητήσει συγγνώμη από τον μαθητή-θύμα, του εξηγούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και συζητούν μαζί του για να επιλύσουν το θέμα. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός.

Στην περίπτωση άσχημης συμπεριφοράς στο σχολικό περιβάλλον, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από τον μαθητή-θύτη να ζητήσει συγγνώμη από τον μαθητή-θύμα, του εξηγούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και συζητούν μαζί του για να επιλύσουν το θέμα. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός.

* Οι μαθητές-θύματα σχολικού εκφοβισμού απευθύνονται για βοήθεια πρωτίστως στο οικογενειακό περιβάλλον (γονείς, αδέρφια), έπειτα στο σχολικό (εκπαιδευτικοί, διευθυντής σχολείου) και σε μικρότερο βαθμό στο ευρύτερο φιλικό περιβάλλον τους (συνομηλίκους, συμμαθητές).

* Ως προς την οικογενειακή κατάσταση των μαθητών, 3.469 (65,5%) διαμένουν με τους γονείς τους, 34 (0,6%) με τον πατέρα τους, 232 (4,4%) με τη μητέρα τους, 17 (0,3%) με τον/τη παππού/γιαγιά, ενώ τέλος, 39 (0,7%) με κάποιον άλλο (συγγενή κ.ά.). Σχετικά με την εργασιακή κατάσταση των γονιών, 3.478 (65,5%) πατέρες εργάζονται, ενώ το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 44,4% για τις μητέρες (2.356).

* Οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αρχικά ρωτήθηκαν σχετικά με τον βαθμό παροχής συναισθηματικής και υλικής υποστήριξης από τους γονείς τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλά ποσοστά συναισθηματικής, αλλά και υλικής υποστήριξης. Ιδιαίτερα υψηλές τιμές καταγράφηκαν στην παροχή αγάπης, ασφάλειας, υποστήριξης στη μελέτη των σχολικών μαθημάτων, καθώς και στην παροχή υλικών αγαθών.

* Ως προς τη δημιουργία φιλικών σχέσεων στο σχολικό περιβάλλον, η συντριπτική πλειοψηφία (83,4%) των μαθητών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αναφέρουν ότι έχουν πολλούς φίλους, ενώ σημαντικά μικρότερο είναι το ποσοστό των μαθητών που αναφέρουν ότι έχουν λίγους φίλους (15,7%) και μηδενικό το ποσοστό των μαθητών χωρίς φίλους (0,9%).

* Οι μαθητές-θύματα σχολικού εκφοβισμού απευθύνονται για βοήθεια πρωτίστως στο οικογενειακό περιβάλλον (γονείς, αδέρφια), έπειτα στο σχολικό (εκπαιδευτικοί, διευθυντής σχολείου) και σε μικρότερο βαθμό στο ευρύτερο φιλικό περιβάλλον τους (συνομηλίκους, συμμαθητές).

Οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ερωτήθηκαν ως προς την επιρροή του σχολικού εκφοβισμού. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι μαθητές ενοχλούνται από τον σχολικό εκφοβισμό, κατανοούν την επιθετική συμπεριφορά σε μικρό βαθμό, ενώ στην πλειονότητά τους διαφωνούν με την εκδήλωσή της. Συγκεκριμένα:

* Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ως προς την οικογενειακή κατάσταση των μαθητών, 28.165 (85,06%) διαμένουν με τους γονείς τους, 3.367 (10,17%) με τη μητέρα ή τον πατέρα τους, 967 (2,92%) με τον/τη παππού/γιαγιά, ενώ, τέλος, 613 (1,85%) μένουν με κάποιον άλλο (συγγενή κ.ά.).

* Σχετικά με την εργασιακή κατάσταση των γονιών των συμμετεχόντων μαθητών, 28.637 (86,49%) πατέρες εργάζονται, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 63,01% για τις μητέρες (20.819).

* Σχετικά με τις σχέσεις των μαθητών στο σχολικό περιβάλλον, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (40,37%) δηλώνουν αποδέκτες θετικής συμπεριφοράς από τους συμμαθητές τους, ενώ ένα ποσοστό 21,45% δηλώνει αποδέκτης αρνητικής συμπεριφοράς όταν υπάρχουν διαφωνίες. Τέλος, χαμηλότερο είναι το ποσοστό των μαθητών που δηλώνουν ότι η συμπεριφορά των συμμαθητών τους είναι γενικά πολύ καλή (10,39%) ή άσχημη (12,38%).

* Σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στον ρόλο του θύματος, 63,90% των μαθητών απάντησαν «ποτέ», 19,68% «σπάνια», 8,23% «μερικές φορές», ενώ 2,62% και 2,45% των μαθητών απάντησαν «συχνά» και «πολύ συχνά», αντίστοιχα.

* Σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στο ρόλο του θύτη, 67,62% των μαθητών απάντησαν «ποτέ», 20,07% «σπάνια», 6,81% «μερικές φορές», ενώ 1,44% και 1,89% των μαθητών απάντησαν «συχνά» και «πολύ συχνά», αντίστοιχα.

* Σε ερώτηση σχετικά με τα περιστατικά βίας που θυμούνται οι μαθητές απάντησαν ότι το περιστατικό βίας συνδεόταν περισσότερο με τον τόπο / τη χώρα καταγωγής των μαθητών-θυμάτων (9.563 μαθητές ή ποσοστό 28,88%) και έπειτα με τα χαρακτηριστικά της ομάδας / παρέας τους στο σχολείο (3.766 μαθητές ή ποσοστό 11,37%). Επίσης, σημαντικό ποσοστό των μαθητών (3.709 μαθητές ή ποσοστό 11,20%) δήλωσε ότι περιστατικά βίας εκδηλώνονται σε μαθητές που ανήκουν σε μειονότητες, ενώ μικρό ποσοστό (1.212 μαθητές ή ποσοστό 3,66%) λόγω διαφορετικού φύλου. Τέλος, 40,27% των μαθητών αποδίδει τα περιστατικά βίας σε άλλους λόγους.

* Σχετικά με τους εμπλεκόμενους στο περιστατικό σχολικής βίας και εκφοβισμού, στο μεγαλύτερο ποσοστό συμμετέχουν μόνο αγόρια (10.145 μαθητές ή ποσοστό 30,64%), ακολούθως αγόρια και κορίτσια (5.950 μαθητές ή ποσοστό 17,97%) και σε πολύ μικρότερο ποσοστό μόνο κορίτσια (1.053 μαθήτριες ή ποσοστό 3,18%). Στα περιστατικά αυτά υψηλότερο είναι το ποσοστό συμμετοχής μόνο μαθητών του σχολείου (4.971 μαθητές ή ποσοστό 15,01%) και λιγότερο των εξωσχολικών (3.739 μαθητές ή ποσοστό 11,29%), ενώ, τέλος, μικρό ποσοστό τέτοιων περιστατικών καταγράφεται με την παρουσία καθηγητών (814 μαθητές ή ποσοστό 2,46%).

* Οι αντιδράσεις των μαθητών στο περιστατικό του σχολικού εκφοβισμού ποικίλλουν. Στο μεγαλύτερο ποσοστό οι μαθητές γελούσαν (6.741 ή ποσοστό 20,36%), άλλοι προσπάθησαν να εμπλακούν για να τελειώσει πιο γρήγορα το περιστατικό (6.458 μαθητές ή ποσοστό 19,50%), αρκετοί απομακρύνονταν σαν να μη συνέβη ποτέ (3.977 μαθητές ή ποσοστό 12,01%) ενώ λιγότεροι αναφέρουν ότι φοβήθηκαν (3.489 μαθητές ή ποσοστό 10,54%). Σε μικρότερο ποσοστό, οι μαθητές προσπάθησαν να εμπλακούν για να συνεχιστεί το περιστατικό (1.609 ή ποσοστό 4,86%) και επιδοκίμασαν τη βίαιη συμπεριφορά (1.449 μαθητές ή ποσοστό 4,38%).

* Οι αντιδράσεις των εκπαιδευτικών στα περιστατικά βίας είναι προς την κατεύθυνση της παρέμβασης για την επίλυση του φαινομένου. Στο μεγαλύτερο ποσοστό (7.054 μαθητές ή ποσοστό 21,30%) υπήρξε άμεση παρέμβαση, εμπλοκή (6.580 μαθητές ή ποσοστό 19,87%) των εκπαιδευτικών για τη λήξη του περιστατικού. Σε μικρότερο ποσοστό οι εκπαιδευτικοί εκδήλωσαν αδιαφορία (3.840 μαθητές ή ποσοστό 11,60%), κάλεσαν βοήθεια (2.694 μαθητές ή ποσοστό 8,14%), φοβήθηκαν (1.509 μαθητές ή ποσοστό 4,56%) ή απομακρύνθηκαν σαν να μη συνέβη ποτέ το περιστατικό (1.290 μαθητές ή ποσοστό 3,90%).

* Σχετικά με τη μορφή σχολικού εκφοβισμού του συγκεκριμένου περιστατικού, το μεγαλύτερο ποσοστό περιελάμβανε λεκτική βία (9.354 μαθητές ή ποσοστό 28,25%) και έπειτα σωματική βία (9.006 μαθητές ή ποσοστό 27,20%). Σε μικρότερο ποσοστό, αναφέρθηκαν υποτιμητικά σχόλια (3.659 μαθητές ή 11,05%), απειλές (2.545 μαθητές ή ποσοστό 7,69%), σεξουαλική παρενόχληση (874 μαθητές ή ποσοστό 2,64%), βανδαλισμοί (459 μαθητές ή ποσοστό 1,39%), κλοπές (439 μαθητές ή ποσοστό 1,33%) και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων (399 μαθητές ή ποσοστό 1,21%).

* Στα πρόσωπα στα οποία απευθύνθηκαν για να αναφέρουν το περιστατικό βάσει των απαντήσεων είναι οι συμμαθητές τους (11.815 μαθητές ή ποσοστό 35,68%), οι γονείς τους (9.268 μαθητές ή ποσοστό 27,99%), ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός της τάξης (5.261 μαθητές ή ποσοστό 15,89%), ο διευθυντής του σχολείου (4.630 μαθητές ή ποσοστό 13,98%), οι εξωσχολικοί φίλοι (3.947 μαθητές,  ή ποσοστό 11,92%), κάποιο άλλο πρόσωπο (3.823 μαθητές ή ποσοστό 11,55%), ενώ πολλοί μαθητές δεν το ανέφεραν σε κανέναν/καμία (5.494 ή ποσοστό 16,59%).

* Σχετικά με τα συναισθήματα που προκαλούν τα περιστατικά βίας, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (6.592 ή ποσοστό 19,91%) αισθάνθηκε στενοχώρια, και λίγο μικρότερο αδιαφορία (5.167 μαθητές ή ποσοστό 15,60%). Ακολούθως, αρκετοί μαθητές αισθάνθηκαν θυμό (4.527 ή ποσοστό 13,67%), αγωνία (2.629 ή ποσοστό 7,94%), φόβο (2.231 ή ποσοστό 6,74%) και ενοχές (1.955 ή ποσοστό 5,90%), ενώ σημαντικός αριθμός των μαθητών ανέφερε κάποιο άλλο συναίσθημα (7.693 ή ποσοστό 23,23%).

* Οι μαθητές ρωτήθηκαν για τις ενέργειες που απαιτούνται για τη δημιουργία ασφάλειας στον σχολικό χώρο. Στο μεγαλύτερο ποσοστό οι μαθητές ανέφεραν ότι ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για τους μαθητές και να είναι περισσότερο αυστηροί σε περιστατικά βίας (13.923 ή ποσοστό 42,05%). Επίσης, είναι σημαντική η παρουσία ψυχολόγου στο σχολείο, ο οποίος θα διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας (10.058 μαθητές ή ποσοστό 30,38%), η τήρηση και η εφαρμογή των κανόνων του σχολείου (9.618 μαθητές ή ποσοστό 28,14%), η καλλιέργεια ειρηνικής συνύπαρξης (9.523 μαθητές ή ποσοστό 28,76%) και ο ορισμός ενός υπεύθυνου διαχείρισης των περιστατικών βίας στη σχολική μονάδα (5.935 μαθητές ή ποσοστό 17,92%) για την αντιμετώπιση των φαινομένων.

Μάρνυ Παπαματθαίου