Η προοπτική ότι ο Εμανουέλ Μακρόν θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας αναθέρμανε τις ελπίδες αναφορικά με το ενδεχόμενο για μια ανανεωμένη γαλλογερμανική συμμαχία στην ΕΕ. Μετά τις γενικές εκλογές στη Γερμανία τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, υπάρχει η ελπίδα ότι μια πιο σταθερή ΕΕ θα μπορούσε να αρχίσει να πραγματοποιεί ταχύτερα βήματα προόδου με στόχο την ενότητα και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Εάν είναι αυτός ο στόχος, η αναμόρφωση της ευρωζώνης είναι ένα προφανές πρώτο βήμα. Αλλά αυτό μοιάζει να είναι πιο δύσκολο από όσο εκτιμάται.

Οπως επισημαίνουν αρκετοί ειδικοί, η Γερμανία κατέληξε να είναι πρωταθλήτρια στην εφαρμογή ενός συστήματος που βασίζεται σε κανόνες που εστιάζουν στη διατήρηση των ελλειμμάτων σε χαμηλά επίπεδα και απαγορεύουν, κατά κανόνα, τη διάσωση των οφειλετών. Η Γαλλία, αντιθέτως, υποστηρίζει ότι το κράτος πρέπει να μπορεί να παρεμβαίνει, είτε αφήνοντας το έλλειμμα να τρέχει ή ακόμα και προβαίνοντας σε διασώσεις για την αποτροπή μιας κρίσης. Ευτυχώς, στο πρόγραμμα του Μακρόν αναγνωρίζονται κάποια στοιχεία της γερμανικής προσέγγισης, όπως η ανάγκη για εξισορρόπηση των προϋπολογισμών σε μακροχρόνια βάση, γεγονός το οποίο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για έναν γαλλο-γερμανικό συμβιβασμό. 

Παρότι έχουν ειπωθεί πολλά για τις αδυναμίες της γαλλικής οικονομίας, η Γαλλία αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Τα τελευταία χρόνια, ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας ήταν κατά μισή, περίπου, μονάδα κατώτερος από εκείνον της Γερμανίας. Αλλά αυτό αλλάζει τώρα, και η πιθανή μελλοντική ανάπτυξη της Γαλλίας κυμαίνεται κατά μισή μονάδα υψηλότερα από αυτή της Γερμανίας.

Επιπλέον, το ποσοστό ανεργίας στη Γαλλία μειώνεται, παρότι παραμένει πολύ υψηλότερο από αυτό της Γερμανίας. Παρομοίως, ενώ τα δημοσιονομικά της Γαλλίας εξακολουθούν να αποτελούν ένα πρόβλημα, το χρέος παρουσιάζει καθοδική τάση, και στο πρόγραμμα του Μακρόν αναγνωρίζεται επίσης η ανάγκη περιορισμού των δαπανών με στόχο τις περικοπές στη φορολογία. Σε αυτό το πλαίσιο, μια γαλλογερμανική πρωτοβουλία για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης θα μπορούσε να καταστεί δυνατή. Αλλά τι θα μπορούσε να γίνει για τη στήριξη της νομισματικής ένωσης;   

Στην εν λόγω ατζέντα θα πρέπει να εμπεριέχεται η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της κοινής εγγύησης των καταθέσεων. Η πρόκληση εδώ έγκειται στο γεγονός ότι η από κοινού εγγύηση των καταθέσεων είναι ασυμβίβαστη με την πρακτική των τραπεζών να διατηρούν τεράστια ποσά από τα χρέη των κυβερνήσεών τους. Εάν η κυβέρνηση καταστεί αφερέγγυα, συνθλίβοντας τις τράπεζες, το κόστος θα βαρύνει ολόκληρη την ευρωζώνη.

Αλλά αυτή η αντιπαράθεση δεν αφορά τόσο τη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά τη Γερμανία και την Ιταλία. Η Γερμανία επιμένει ότι, χωρίς περιορισμούς στο ύψος του δημόσιου χρέους που μπορούν να επωμιστούν οι τράπεζες, δεν μπορεί να θεσπιστεί η εγγύηση των καταθέσεων στο σύνολο των χωρών-μελών της ευρωζώνης. Η Ιταλία, ωστόσο, αντιτάχθηκε, καθώς φοβάται ότι το κόστος χρηματοδότησης της κυβέρνησης ενδέχεται να φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη και, ενδεχομένως, ότι οι ιταλικές τράπεζες, οι οποίες εξαρτώνται από υψηλότερα κέρδη από τα επιτόκια του δημόσιου χρέους που έχουν στην κατοχή τους, ενδέχεται να υποφέρουν υπερβολικά.

Η Ιταλία αποτελεί πρόβλημα για τη Γερμανία και όσον αφορά την αμοιβαιοποίηση των χρεών. Οι Γερμανοί έχουν αρκετή πίστη στη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα της Γαλλίας, ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο ενός μικρού προϋπολογισμού για την ευρωζώνη. Η περίπτωση της Ιταλίας, με το υψηλό χρέος και την αργή ανάπτυξη, προβληματίζει τους Γερμανούς και αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για την περαιτέρω δημοσιονομική ολοκλήρωση στην ευρωζώνη.

Αλλά υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα που αφορά περισσότερο τη Γερμανία και την Ιταλία, παρά τη Γερμανία και τη Γαλλία: η διαχείριση των προσφυγικών ροών και η ανακατανομή των αιτούντων άσυλο. Σίγουρα, η συμφωνία του 2015 ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία, σε συνδυασμό με το κλείσιμο της βαλκανικής οδού την άνοιξη του 2016, περιόρισε σημαντικά τον αριθμό των προσφύγων που φτάνουν στην ΕΕ από τα νοτιοανατολικά. 

Αλλά χιλιάδες άνθρωποι συνεχίζουν να καταφθάνουν από τον Νότο, διασχίζοντας τη Μεσόγειο. Και καθώς η σύγκρουση στη Λιβύη εντείνεται, οι ροές αυτές ενδέχεται να αυξηθούν. Προς το παρόν, όσοι εισέρχονται στη Μεσόγειο μεταφέρονται στα πλησιέστερα λιμάνια, τα οποία βρίσκονται στην Ιταλία. Σύμφωνα με τους κανονισμούς του Δουβλίνου, η Ιταλία καθίσταται αυτόματα υπεύθυνη για την αρωγή και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς και για την εξέταση των αιτήσεων χορήγησης ασύλου.

Ωστόσο, για πολλούς από αυτούς τους αιτούντες άσυλο ο στόχος τους είναι η Γερμανία. Η γερμανική κυβέρνηση το γνωρίζει αυτό. Τόσο η Ιταλία όσο και η Γερμανία έχουν συμφέρον να βρουν μια ευρωπαϊκή προσέγγιση που θα ενισχύσει την ικανότητα της ΕΕ να φυλάσσει τα εξωτερικά της σύνορα, ίσως μέσω μιας ευρωπαϊκής ακτοφυλακής, κατανέμοντας παράλληλα το βάρος της υποδοχής των προσφύγων σε ολόκληρη την Ενωση.

Ως σήμερα η Γαλλία δεν συμμετείχε ιδιαίτερα στην εν λόγω συζήτηση. Εξάλλου, το δικό της πρόβλημα δεν είναι η μετανάστευση αλλά η ενσωμάτωση της δεύτερης γενιάς μεταναστών καθώς και η άνοδος του εξτρεμισμού. Ο επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας, ωστόσο, θα πρέπει να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο. Οι συνολικές συμφωνίες αποτελούν ειδικότητα της ΕΕ, και ο Μακρόν δεν θα πρέπει να εστιάσει αποκλειστικά στο ευρώ. Θα πρέπει να λάβει υπόψη τις προτεραιότητες και της Ιταλίας - που αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ - και της Γερμανίας.

Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα συνολικό πακέτο που θα λαμβάνει υπόψη τις προτεραιότητες των Γερμανών - ήτοι τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας και την επιβολή ορίων στην κατοχή κρατικού χρέους από τις τράπεζες - συμβάλλοντας παράλληλα στην ελάφρυνση του βάρους που φέρει η Ιταλία για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την υποδοχή των προσφύγων. Με μια τέτοια προσέγγιση το 2017 θα μπορούσε όντως να αποτελέσει σημείο καμπής για την Ευρώπη.

Ο κ. Ντάνιελ Γκρος είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS) στις Βρυξέλλες.