Μια σύντομη ιστορία της Μακεδονίας.

Τι γίνεται εν τέλει με τη Μακεδονία; Είναι Ελληνική; Είναι Βουλγάρικη; Είναι Αλβανική; Είναι Κινέζικη; Ποιος δικαιούται τον όρο ‹‹Μακεδονία››; Ποιος είναι ο πραγματικός απόγονος του Αλεξάνδρου και του Φιλίππου; Κάνοντας μια ουσιώδη περίληψη των ιστορικών και κοινωνικών στοιχείων της Μακεδονίας, εξάγεται το συμπέρασμα ότι στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποιο σίγουρο και απόλυτο συμπέρασμα.

H ιστορία της Μακεδονίας έχει τις ρίζες της στους πολύ παλιούς χρόνους. Ξεκινάει από την αρχαιότητα και φτάνει, μέσα από τους αιώνες, γεμάτη με ενδιαφέρουσες σελίδες δράσης, δόξας, πολιτισμού, νικών και καταστροφών, έως και τις μέρες μας.

Η Μακεδονία κατοικήθηκε ήδη από την Παλαιολιθική Εποχή. Τα πρώτα στοιχεία ελληνικής παρουσίας εμφανίζονται στην Ύστερη Χαλκοκρατία (1.700-1.100 π.Χ.) με τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό να έχει την απόλυτη κυριαρχία αρχικά στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια σε όλον τον χώρο του Αιγαίου. Ωστόσο, παρά τη δυναμική παρουσία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και την κατάλυσή του από τους Δωριείς τον 12ο αι. π.Χ., η εγκατάσταση που ήταν αποφασιστική για τη Μακεδονία γενικότερα και για τη δημιουργία του Βασιλείου της Μακεδονίας ειδικότερα, ήταν αυτή των Αργεάδων Μακεδόνων στις παρυφές της Κεντρικής Πεδιάδας τον 7ο αι. π.Χ., με βασιλιά τον Περδίκκα Α’ (α’ μισό του αιώνα).

Η ιστορία, λοιπόν, των Μακεδόνων, φαίνεται να ξεκινάει το 700 π.Χ. στην Ορεστίδα (σημερινή Καστοριά), την οποία οι ίδιοι μοιράζονταν με ένα ελληνικό φύλο, τους Ορέστες. Ομάδες γνωστές από τη φιλολογική παράδοση που επίσης εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μακεδονίας και μιλούσαν τη Δωρική Διάλεκτο, είναι οι Βρύγες στο Βέρμιο, οι Βοττιαίοι στην Κεντρική Πεδιάδα, οι Παίονες στην κοιλάδα του Αξιού, οι Λυγκηστές στη σημερινή Φλώρινα, οι Εορδοί στην Κοζάνη κλπ. Με άλλα λόγια, ζούσαν φύλα Ελληνικά.

Έπειτα από πολλούς πολέμους, φτάνουμε στο 450 π.Χ., οπού επί της βασιλείας του Αλεξάνδρου Α’, τα περισσότερα από αυτά τα φύλα έχουν ενωθεί (με μια σχετική αυτονομία) κάτω από την εξουσία του Μακεδόνα βασιλιά. Πολύ περισσότερο, χάρη στις στρατιωτικές, πολιτικές και διπλωματικές ικανότητες του Αλεξάνδρου, το Μακεδονικό Βασίλειο εξαπλώθηκε μέχρι τον ποταμό Νέστο και η βάση του αυτή διατηρήθηκε μέχρι να ανέβει στον θρόνο ο Φίλιππος Β’ και έπειτα ο Αλέξανδρος Γ’. (Αξιοσημείωτη είναι η δυσκολία που αντιμετώπιζαν από την αρχαία ακόμη εποχή οι τότε συγγραφείς (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, 5ος αι. π.Χ.) ως προς την απόδοση των συνόρων. Μέσα από τη μελέτη των κειμένων τους φαίνεται πως οι ίδιοι είτε δε γνώριζαν, είτε δεν προλάβαιναν εξ αιτίας των διαρκών αλλαγών, να οριοθετήσουν τα γεωγραφικά πλαίσια αυτού του βασιλείου.)

Λόγω των επεκτατικών διαθέσεων του διαδόχου του Αλεξάνδρου, Περδίκκα Β’, ακολούθησαν προβλήματα καθώς η αδυναμία του Μακεδονικού Βασιλείου έναντι της πανίσχυρης αθηναϊκής συμμαχίας, ήταν εμφανής. Εξ αιτίας των αυξανόμενων δυσκολιών των Αθηναίων, προς το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, οι σχέσεις τους με το Βασίλειο της Μακδεονίας έγιναν φιλικές και ο Αρχέλαος Α’, γιος και διάδοχος του Περδίκκα, συνέχισε το μεταρρυθμιστικό έργο. Μετά τον θάνατό του, ακολούθησε περίοδος δυναστικών κρίσεων, βαρβαρικών εισβολών και ξένων επεμβάσεων που με δυσκολία αντιμετώπισαν οι βασιλείς Αμύντας Γ’ και Περδίκκας Γ’. Παρ' όλα αυτά, η ήττα και ο θάνατος του τελευταίου στο πεδίο μάχης, σήμανε την άνοδο του νεότερου αδερφού του, Φιλίππου Β' στον θρόνο, δηλαδή την αρχή μιας σπουδαίας ανάκαμψης.

Με τον Φίλιππο Β’ το Μακεδονικό Βασίλειο εισήλθε στην περίοδο της ακμής του και οι πολιτικές και στρατιωτικές ενέργειες του βασιλιά, είχαν ως αποτέλεσμα την κυριαρχία του στο βόρειο τμήμα της Χερσονήσου του Αίμου. Η δολοφονία του το 336 π.Χ. έδωσε τη σκυτάλη στον γιο του, Αλέξανδρο Γ’, γνωστό και ως ‹‹Μέγα››.

Χάρη στην ταχύτητα των κινήσεών του, μέσα σε λίγες βδομάδες ο Αλέξανδρος αναγνωρίστηκε ως ‹‹Άρχων›› των Θεσσαλών καθώς και ως ‹‹Ηγεμών και Στρατηγός Αυτοκράτωρ›› της συμμαχίας της Κορίνθου (336 π.Χ.). Αφού εξασφάλισε τα βόρεια σύνορα του βασιλείου του, αντιμετώπισε τις αντιμακεδονικές ενέργειες των νοτιοελλαδικών πόλεων με την καταστροφή της Θήβας και την εγκατάσταση μακεδονικών φρουρών στις εχθρικές πόλεις. Με στρατιά πολυάριθμη για τα μέτρα της εποχής, κατέλυσε το αχανές Περσικό Κράτος και έφτασε μέχρι τον Ινδό ποταμό. Έχοντας αλλάξει τη μορφή και την πορεία του κόσμου, πέθανε στα 33 του χρόνια (323 π.Χ.) χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει το μεγαλόπνοο έργο του.

Λόγω του θανάτου του, ακολούθησαν αλλεπάλληλες κρίσεις και κλυδωνισμοί στην αυτοκρατορία του, που τελικά οδήγησαν στη διάλυσή της. Η συνεχής παρακμή της και η ήττα του τελευταίου βασιλιά του Μακεδονικού Βασιλείου, Περσέα, στη μάχης της Πύδνας το 168 π.Χ., σηματοδότησαν την αρχή της μακρόχρονης Ρωμαϊκής κατοχής.

Η περίοδος από το 148 π.Χ. έως και την εποχή του Αυγούστου, υπήρξε μια από τις πιο δύσκολες για την επαρχία της Μακεδονίας. Βιαιοπραγίες και λεηλασίες ήταν κάποιες από τις συνέπειες των ρωμαϊκών επιχειρήσεων στον χώρο. Μετά τη μάχη των Φαρσάλων το 48 π.Χ., η επαρχία περιήλθε στη δικαιοδοσία του Γάιου Ιούλιου Καίσαρα, ενώ το 44 π.Χ. την προσεταιρίστηκε ο Βρούτος μέχρι το 42 π.Χ.. Ύστερα από τη ναυμαχία στο Άκτιο (31 π.Χ.) ολοκληρώθηκε η εγκαθίδρυση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην περιοχή από τον Δούναβη μέχρι τον Αίμο, θέτοντας τις βάσεις για την ειρηνική περίοδο της αυτοκρατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου.

Ακολούθησαν επιδρομές από διάφορα φύλα (Κοστοβώκοι, Γότθοι κλπ) χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα, μέχρι το 324 μ.Χ. οπότε και θεμελιώθηκε το Βυζαντινό Κράτος με τη μονοκρατορία του Μέγα Κωνσταντίνου. Η βυζαντινή περίοδος θα λήξει στις αρχές του 15ου αι. με την εγκαθίδρυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία με τη σειρά της θα χαθεί τον 19ο αι.

Μέσα σε αυτά τα 2.500 χρόνια, λοιπόν, η Μακεδονία υπήρξε κομμάτι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (2ος αι. π.Χ.- 4ος αι. μ.Χ.), της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (4ος-15ος αι. μ.Χ.) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (15ος-19ος αι. μ.Χ.) εκτός από κάποια διαλλείματα που υπήρξε μέρος π.χ. του Σερβικού βασιλείου και του Βουλγαρικού κράτους. Παράλληλα, είναι σίγουρο πως στη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας ζούσαν από τα αρχαία χρόνια Έλληνες και Θράκες, οι Θράκες ύστερα εξελληνίστηκαν, έπειτα προστέθηκαν οι Σλάβοι και τέλος οι Τούρκοι. Συνοπτικά, οι διάφορες εισβολές των Ούνων, των Σλάβων και των Γότθων, οι εγκαταστάσεις λαών οποιασδήποτε προέλευσης και οι υποχρεωτικές μετακινήσεις πληθυσμών, καθιστούν την εξαγωγή καθαρού ‹‹φυλετικού›› συμπεράσματος, πρακτικά αδύνατη.

Και αφού η φυλετική συνέχεια διαλύθηκε, προκειμένου να προσδιορίσουμε έναν λαό, θα πρέπει να βασιστούμε στα άλλα 3 στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν: τη θρησκεία, τη γεωγραφία και τη γλώσσα. Η θρησκεία, καλώς ή κακώς, απορρίπτεται άρδην, αφού οι Μακεδόνες πίστευαν στο Δωδεκάθεο, το οποίο σταμάτησε να υφίσταται εδώ και περίπου 1.800 χρόνια. Όσον αφορά τη γεωγραφία, είναι γεγονός πως από την αρχαία έκταση του Μακεδονικού Βασιλείου, το 75% βρίσκεται στη σημερινή Ελλάδα. Σχετικά με τη γλώσσα, τέλος, δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες μιλούσαν την ελληνική και μάλιστα αργότερα υιοθέτησαν την Αττική Διάλεκτο ως επίσημη των γραπτών τους.

Αν πρέπει, λοιπόν, η Μακεδονία να έχει οπωσδήποτε μία ταυτότητα, αυτή δεν είναι άλλη από την ελληνική.

Υ.Γ. Tο κείμενο αποτελεί περίληψη των όσων συνέβησαν στον χώρο αυτόν τις τελευταίες 3 χιλιετίες. Επομένως, σαφώς υπάρχουν παραλείψεις γεγονότων και κατ’ επέκταση ασάφειες, αφού προκειμένου να αποτυπωθεί λεπτομερώς ολόκληρη η ιστορία του Μακεδονικού Βασιλείου, χρειάζονται δεκάδες εκτενή άρθρα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: Αρχείο Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα,
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.Β', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1971,
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.Γ1', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1972.