Τον Μάη του 1968 το Παρίσι και η Γαλλία στάθηκαν το επίκεντρο μιας παγκόσμιας έκρηξης κοινωνικής αμφισβήτησης που, με διαφορετικές μορφές, απλωνόταν σχεδόν σε όλο τον κόσμο: από τις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική, μέχρι τη Δυτική Ευρώπη, την Τσεχοσλοβακία και την Κίνα. Περισσότερο από μισό αιώνα μετά, ακόμα οι οπαδοί μιας άλλης κοινωνίας αναλύουν τι έφταιξε και χάθηκε η τελευταία πραγματική επανάσταση για το σοσιαλισμό. Άλλοι θρηνούν ακόμα και συμπεραίνουν με απαισιοδοξία πως αφού στις τότε ευοίωνες συνθήκες δεν άλλαξε ο κόσμος, απλά δεν θα αλλάξει ποτέ.

Ήταν όμως αλήθεια μια επανάσταση; Σίγουρα, αλλά μια επανάσταση που δεν στόχευε στο βίαιο πάρσιμο της εξουσίας, αλλά μια ανάστατη, ειρηνική, δημιουργική, πάμπλουτη σε ιδέες επανάσταση, μια εξέγερση απελευθέρωσης, πολύ διαφορετική από τα άκαμπτα σχήματα του αριστερού κατηχισμού. Μια επανάσταση που στόχευε στην αλλαγή της κοινωνίας και όχι στην εναλλαγή των εξουσιαστών της.

Το 1968 αντιπροσωπεύει για την αριστερά έναν μύθο που δεν ξέρει τι να τον κάνει. Επειδή ο αυταρχισμός στον οποίο επιτέθηκε το κίνημα, ήταν τόσο αυτός του Ντεγκολισμού όσο και του κομμουνιστικού κόμματος. Εμφανίστηκε στα πανεπιστήμια, όπως και στα εργοστάσια, ένα απίστευτο ζύμωμα όπου οι σπουδαστές ξανάχτιζαν το πανεπιστήμιο, οι μαθητές την παιδαγωγική, οι κινηματογραφιστές τον κινηματογράφο, οι εργάτες το εργοστάσιο, οι υπάλληλοι το γραφείο. Ήθελαν να αλλάξουν τη ζωή και όχι να κατακτήσουν το κράτος, το οποίο βασικά δεν τους ενδιέφερε με κάθε έννοια της λέξης.

Οι ίδιοι οι βιομηχανικοί εργάτες, που κρατήθηκαν σκληρά στα περιθώρια της δημοκρατίας από τον «επιτυχημένο» μεταπολεμικό καπιταλισμό, ζήτησαν, βέβαια, υλικές βελτιώσεις αλλά πάνω από όλα αξιοπρέπεια, σεβασμό και νέες διαστάσεις στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Μια αρχή της αυτονομίας και της αυτοδιαχείρισης, που άνοιξε το όνειρο για μια πιο ελεύθερη και πιο δίκαιη κοινωνία, ξεφεύγοντας με τον αυθορμητισμό και την αποφασιστικότητά τους από την ιστορική λαβή του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο υπέστη εκεί την αρχή μιας παρακμής που είχε ήδη προδιαγραφεί από την τραγική αποτυχία του Σοβιετικού πειράματος.

Η εργατική τάξη, που είχε το σθένος να προχωρήσει στην κατάληψη εργοστασίων, δημόσιων επιχειρήσεων και τραπεζών με αποτέλεσμα στις 14 Μάη να μη λειτουργεί τίποτα στη Γαλλία, πέτυχε με την διαμεσολάβηση των συνδικάτων την προσωρινή μόνο ικανοποίηση των οικονομικών και συνδικαλιστικών της αιτημάτων. Το τότε ισχυρό Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπόρεσε να αποφασίσει την ανατροπή του καπιταλισμού, όπως επαγγελλόταν επί δεκαετίες. Και αυτό γιατί τα γεγονότα του Μάη το ξεπέρασαν. Πως θα μπορούσε να χωρέσει, πράγματι, μια υπαρξιακή εξέγερση σε έναν παραδοσιακό πολιτικό λόγο;

Όμως ο Μάης άλλαξε τον κόσμο πραγματικά και βαθιά. Η παγκόσμια έκρηξη του 1968 ήταν η μήτρα που γέννησε την κοινωνική αριστερά, αλλά και τους Πράσινους μια 10ετία μετά. Αν μιλάμε σήμερα για περιβάλλον, φεμινισμό, δικαιώματα κοινωνικών μειονοτήτων, δικαιώματα αναπήρων, δικαιώματα μεταναστών, λογοδοσία της εξουσίας και πολλά ακόμη, οι ρίζες είναι στον Μάη.

Μια τέτοια εξέγερση, που ακόμα αλλάζει τον κόσμο και θα συνεχίσει να το κάνει εμπνέοντας τους ανθρώπους, δεν στόχευε στην κατάληψη της εξουσίας. Ήταν ένα φούντωμα νομοτελειακό, σχεδόν μοιραίο, όπου όσοι και όσες συμμετείχαν αισθάνθηκαν ελεύθεροι να εκφραστούν και να ζήσουν την ουτοπία. Τα κόμματα, τα συνδικάτα κι οι ομάδες που ενεπλάκησαν είχαν το καθένα το δικό του αφήγημα και προσπάθησαν να στρέψουν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση των στόχων τους, χωρίς φυσικά να το πετύχουν. Αν για κάποιους ο στόχος ήταν να γκρεμιστεί ο καπιταλισμός και να χτιστεί ο σοσιαλισμός μέσα σε ένα μήνα, σε μια πόλη του κόσμου, με το μεγαλύτερο μέρους του πληθυσμού αμέτοχο και φοβισμένο, αυτό φυσικά δεν επρόκειτο να συμβεί. Μόνο να ζήσει κανείς την καυτή αύρα των ημερών μπορούσε κι αυτό ήταν αρκετό για να γεμίζει έκτοτε χιλιάδες σελίδες με φλογερές λέξεις για πολλές δεκαετίες.

Ναι, πρέπει να δούμε το Μάη του '68 μέσα από όσα γέννησε την επόμενη μέρα, τόσο ως προς τα κοινωνικά κινήματα και τις κοινωνικές σχέσεις, την εκπαίδευση, την πολιτική, την ψυχολογία, την αισθητική, την ισότητα των φύλων, την οικολογία όσο και τις αξίες και την ποιότητα της καθημερινότητας. Σημασία έχει να δούμε τι σημαίνει αλλαγή της κοινωνίας, κατάληψη της εξουσίας: σε όλα αυτά ο Μάης άνοιξε νέους δρόμους πολιτικής και κοινωνικής σκέψης.

Σήμερα η παγκόσμια επιδείνωση των ανισοτήτων και της θέσης των εργαζομένων, η μαζική χειραγώγηση, η άνοδος της ακροδεξιάς,, οι πόλεμοι, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, οι πανδημίες, οι στρατιές των περιβαλλοντικών προσφύγων, η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών. Χρειάζεται όχι μόνο αυθορμητισμός και αναζήτηση του νέου, αλλά και στρατηγική και τακτική, ξεκάθαροι στόχοι, σωστή οργάνωση και σχεδιασμός του αγώνα.

Κινήματα όπως το πειρατικό για τα ψηφιακά μας δικαιώματα, το οικολογικό για την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική δικαιοσύνη, το πρόταγμα για την άμεση δημοκρατία και την απελευθέρωση από τα λόμπυ και την κυριαρχία των εταιριών, το πράσινο κύμα για τη φύση, το περιβάλλον, τον άνθρωπο, τα ζώα και τη ζωή, μας καλούν να σταθούμε εμπόδιο σε ότι θέλει να αφαιρέσει το θεμελιώδες δικαίωμα μας να ζούμε, να συναναστρεφόμαστε και να δημιουργούμε ελεύθεροι σε ένα καθαρό και υγιές περιβάλλον.

Το μήνυμα του Μάη, όπως διατυπώθηκε τότε, ας γίνει πηγή έμπνευσης: «πρέπει να εγκαταλείψουμε την θεωρία της "ηγετικής πρωτοπορίας" να υιοθετήσουμε αυτή -πολύ πιο απλή, πιο ειλικρινή- της ενεργού μειονότητας που παίζει το ρόλο μόνιμου ζυμώματος, πιέζοντας για δράση χωρίς να προσποιείται ότι καθοδηγεί»*. Μόνο τότε ίσως η επόμενη εξέγερση θα φέρει την Άνοιξη. Ως τότε όμως ας μη μείνουμε ούτε παροπλισμένοι ούτε αποστασιοποιημένοι. Ας εναρμονιστούμε με τα σύγχρονα κινήματα και τις νέες μορφές αγώνα για τα νέα διακυβεύματα και τις νέες κατακτήσεις.

Πάμε λοιπόν! «Κάτω από το λιθόστρωτο η παραλία».

.

* Nouvel Observateur, 20 Μαΐου 1968,
συνέντευξη με τον Ζαν Πολ Σαρτρ και τον Ντανιέλ Κον Μπεντίτ